IranIT.info Articles
عنوان مقدمه اي بر معماري اطلاعات
نويسندهحسن ابوالحسنى تاريخ ارسال 28/04/1381 نام قسمت معمارى اطلاعات
يکي از مهارتهايي که امروزه بعنوان حرفه اي اساسي در طراحي سايتها بر روي اينترنت مطرح است تحت عنوان معماري اطلاعات مورد بحث قرار ميگرد. گرچه هنوز تعريف استاندارد و واحدي براي آن وجود ندارد ولي يک تعريف ساده که دربرگيرنده مشخصه هاي اساسي آن بوده مي تواند بصورت زير ارايه گردد:
معماري اطلاعات پروسه طراحي دسترسي به اطلاعات است بطوريکه استفاده کنندگان بتوانند به بصيرت خود در پيمايش سريع و سازنده سايت اتکا کنند.
عامل اساسي در اين تعريف استفاده کنندگان است. يک سايت بدون استفاده کننده مثل خانه يا اتومبيل بلااستفاده است. براي اينکه يک وب سايت استفاده کننده داشته و استفاده کننده رغبت در استفاده مکرر از آنرا داشته باشد بايستي استفاده از آن آسان باشد. يکي از ملزومات استفاده آسان از يک سايت اين است که استفاده کننده بدون نياز به اتلاف وقت راه خود را در سايت براي حصول به هدف مورد نظر با سرعت پيدا نمايد. بنابراين يکي از اعمال اساسي براي معمار اطلاعات طراحي سيستم پيمايش(Navigation) سايت است.

ولي قبل از طراحي پيمايش يک سايت، معمار اطلاعات، بايستي ساختار سايت را طراحي کند. او بايستي تعيين کند که هر صفحه چه اطلاعاتي را در بر گرفته و اين اطلاعات چگونه در صفحه جا داده مي‌شوند. حال اين سؤال مطرح مي‌شود که او بر چه اساسي اطلاعاتي که بايستي در سايت قرار گيرد را تعيين مي‌کند؟ کساني که تخصص در طراحي سيستم ها يا نرم افزارها را دارند ممکن است جواب اين سوال را بصورت زير بيان کنند:
ما ياد گرفته ايم که چگونه نيازمنديهاي يک سازمان را تحليل نموده و براساس آن سيستم را طراحي وپياده سازي کنيم. براي طراحي وب سايت يک سازمان ما به همين روش عمل کرده و آنرا با تکنولوژي روز پياده سازي مي کنيم.
گرچه اين گزاره مي تواند در طراحي برنامه هاي کاربردي يک موسسه که به توسط کارکنان آن مورد استفاده قرارمي گيرد، تا حدي صادق باشد ولي در مورد سايتي که بالقوه داراي تعداد زيادي از استفاده کنندگان با زمينه هاي متفاوت هستند صادق نيست. معمولا سايتهايي که براساس ساختاربندي سايت مطابق با فانکشن هاي يک موسسه پياده سازي مي شوند براي استفاده عام مناسب نيستند. کار يک معمار اطلاعات اين است که از ديد يک استفاده کننده ساختار سايت را طراحي کند.

براي اين منظور امروزه معمولا از پروسه زير در طراحي ساختار سايت استفاده مي شود:
  • ساخت شخصيت استفاده کننده(User persona)ها. يک شخصيت داراي نام ، حرفه ، تمايلات ، عادات ، نيازمنديها و غيره است. معمار اطلاعات با توجه به استفاده کننده هاي مورد هدف سايت، سعي مي کند تعدادي شخصيت ايجاد کرده و مولفه هاي آنها را مستند نمايد. هر شخصيت بايستي نماياننده يکي از انواع استفاده کنندگاني باشد که مورد هدف سايت است. براي سايتهاي با تنوع زياد استفاده کنندگان ممکن است تا 15 شخصيت ايجاد شود. معمولا ساخت بيش از 15 شخصيت کاري وقت گير و در بسياري از موارد غير لازم است. يک معمار اطلاعات معمولا از قدرت تخيل خود براي خلق چنين شخصيتهايي استفاده مي کند. بعنوان نمونه اي از شخصيت ها مي توان از شخصيت کارمند، خانم خانه دار، معلم، دانشجو و غيره ياد کرد.
  • ساخت سناريوي استفاده کننده(User scenario)ها. يک سناريو نشان دهنده رفتار يک شخصيت در طول يک تراکنش با سايت براي حصول به يک هدف است. به عنوان مثال خريد يک کتاب مي تواند به اين صورت با يک سناريو نشان داده شود:" شخصيت يک عنوان را جستجو کرده، ليستي از کتابهايي که با عنوان مورد نظر مطابقت دارند را دريافت مي کند. چونکه تعداد کتابهاي ارائه شده زياد است و حوصله پيمايش تمام آنها را ندارد شرايطي به جستجوي قبلي اضافه مي کند. مثلا اين شرط که کتابهايي که بوسيله حداقل سه استفاده کننده ديگر به ديگران پيشنهاد شده را به شرط قبلي اضافه ميکند. کتاب مورد نظر خود را ازبين ليست جديد انتخاب مي‌نمايد. چون فعلا بطور صد در صد براي خريد آن کتاب تصميم نگرفته (مثلا ممکن است بخواهد با يک دوست مشورت کرده يا از همسرش براي خريد کتاب اجازه بگيرد) نمي خواهد پروسه خريد را ادامه داده ولي دلش مي خواهد تا سيستم مشخصات کتاب را برايش حفظ کرده تا دفعه بعد به راحتي به آن دسترسي داشته باشد". بديهي است که براي يک شخصيت ممکن تعدادي سناريو مجزا تعبيه شود.
  • تعيين فانکشن هاي سايت. با داشتن سناريوها اين امکان وجود دارد تا نيازمنديهاي سايت را تعيين نمود. معمولا از روشهاي فرمالي مثل نمونه استفاده(Use case) براي تعيين اين فانکشها استفاده مي شود تا در مراحل بعدي افراد ديگر تيم بتوانند آنها را مورد استفاده قرار دهند.
  • تعيين سيستم پيمايش سايت. در اينجا معمار اطلاعات نحوه دسترسي به قسمتهاي مختلف سايت را طراحي مي کند. در اين طراحي سناريوها مورد استفاده قرار گرفته تا اين اطمينان حاصل شود که در هر صفحه لينکهاي مورد نياز استفاده کننده وجود دارند.
    • اينها اعمال اساسي هستند که يک معمار اطلاعات بايستي انجام دهد. بخاطر اشتراکاتي که کار يک معمار اطلاعات با تخصص هاي ديگر دارد ممکن است اعمال ديگري نظير طراحي مدل داده ها ، اشيا و اجزاء برنامه ها ويا ساخت شماتيک صفحات را نيز انجام دهد. ولي بخاطر گستردگي اين اعمال معمولا آنها بتوسط متخصصين ديگر نظير مهندسين نرم افزار و گرافيست ها با کمک معمار اطلاعات انجام مي شوند.
    همانگونه که امروزه براي ساخت نرم افزارها از روش تکراري(Iterative) استفاده مي شود، يک معمار اطلاعات نيز ممکن است پروسه اي تکراري را اعمال نمايد. مثلا ممکن است در هر تکرار يک شخصيت ساخته، سناريوهايي براي آن ايچاد کرده و براساس آن فانکشن هايي براي سايت تعريف نمايد. در تکرار بعدي نظير اين پروسه را با يک شخصيت ديگر انجام داده و پس از تکرارهاي کافي آنها را با هم ترکيب کرده تا ساختار کل سايت را ايجاد کند. حسن استفاده از روش تکراري اين است که در زمان کوتاهي ميتوان محصولي براي نشان دادن به مشتري يا ديگر اعضا تيم داشت تا نظر آنها را قبل از تکرار بعدي دريافت نمود.

    منابع مفيد :
    http://econtentmag.com/Magazine/Columns/02/firewall4_02.html
    http://www.bogieland.com/infodesign/